Niewidzialny człowiek z Salem Christoffer Carlsson

"Szczęśliwi ci, którzy idą, trzymając się za ręce. Czasem mam ochotę im coś zrobić, dlatego, że mają siebie, dlatego że świat jest niesprawiedliwy. Zastanawiam się, jak daleko jestem gotów się posunąć. Też czasem się nad tym zastanawiasz?"

Spokojna, senna atmosfera, pełna retrospekcji i wspomnień, które tylko dodają uroku całej tej kryminalnej historii. Czytając, miałam wrażenie, że jestem w Dublinie, a nie w Sztokholmie - klimat był właśnie iście irlandzki, a powieści irlandzkiego pochodzenia bardzo lubię.
Główny bohater intrygujący, wzbudzający sympatię, wycofany, a sama historia świetna, choć może zakończenie nieco płytsze, niż sama opowieść.

Narracja bardzo kojarzyła mi się z prozą Petera Maya.

Polecam - to 1 tom 3-tomowej serii o policjancie Leo.

MOJA OCENA: 8/10

PRZECZYTAJ FRAGMENT!

I

„SZWECJA MUSI UMRZEĆ”. Słowa te zostały napisane na ścianie tunelu grubymi czarnymi wersalikami. Ze sklepu obok dobiega muzyka, ktoś śpiewa don’t make me bring you back to the start. Na dworze świeci słonce, ciepłe i białe, ale w tunelu jest chłodno i cicho. Mija mnie kobieta, biegnie ze słuchawkami w uszach, włosy ma ściągnięte w koński ogon. Śledzę ją wzrokiem, aż znika.

Nagle pojawia się dziecko, w ręku trzyma balon. Balon kołysze się na wietrze, podryguje nerwowo na sznurku, aż trafia na coś ostrego na suficie tunelu i pęka z hukiem. Chłopiec wygląda na przestraszonego i zaczyna płakać, może z powodu huku, ale pewnie nie. Rozgląda się za kimś, ale nikogo nie ma.

Jestem w Salem, odwiedzam to miasto po raz pierwszy do dawna. Jest koniec lata. Wstaję z ławki w tunelu, mijam dziecko i wychodzę z mroku na ostre słońce.

II

Kiedy się budzę, jest ciemno. Nagle czuję, że coś się stało. Kącikiem oka widzę jakieś błyski. Ściany domów po drugiej stronie ulicy odbijają ostre migoczące niebieskie światło. Wstaję z łóżka, idę do aneksu kuchennego, wypijam szklankę wody i kładę na języku tabletkę sobrilu. Śnili mi się Viktor i Sam.

Z pustą szklanką w ręku podchodzę do drzwi balkonowych, otwieram je. Wiatr jest ciepły i wilgotny, zaczynam drżeć. Spoglądam na świat w dole. Przy wejściu stoją dwa radiowozy i karetka. Między dwiema latarniami ktoś rozciąga biało-niebieską policyjną taśmę. Głuche głosy, trzaski policyjnego radia, nieme migotanie policyjnych świateł. A gdzieś w oddali: odgłosy miliona ludzi, szum dużego miasta w chwilowym spoczynku.

Wracam, wkładam dżinsy, zapinam koszulę i przeciągam palcami po włosach. Na klatce: szum pracującego wiatraka gdzieś za ścianą, dyskretny szelest ubrań i cichy mamroczący głos. Ktoś uruchamia starą windę, która skrzypi, ruszając, i wprawia szyb w drżenie.

– Czy można zatrzymać tę cholerną windę? – syczy ktoś.

Kiedy zaczynam schodzić krętymi schodami wijącymi się wokół szybu, winda tłumi odgłos moich kroków. Zatrzymuję się na piętrze i nasłuchuję. Pode mną na parterze coś się stało. Nie po raz pierwszy zresztą.

Kilka lat temu pewne stowarzyszenie dobroczynne kupiło duże mieszkanie na parterze, korzystając ze wsparcia kogoś, kto miał więcej pieniędzy, niż potrzebował. Stowarzyszenie zamieniło mieszkanie na schronisko dla bezdomnych i nazwało je Chapmansgården. Co najmniej raz w tygodniu odwiedzają je zmęczeni urzędnicy opieki społecznej, a często także policjanci. Schronisko prowadzi była pracownica opieki Matilda, a może Martina, nie pamiętam jej imienia. Starsza pani, ale budzi większy szacunek niż większość policjantów.

Wychylam się przez poręcz i widzę, że ciężkie drzwi schroniska są otwarte. W środku pali się światło. Łagodny kobiecy głos próbuje uciszyć inny, poirytowany męski głos. Winda mija mnie w drodze na dół, idę za nią, schodzę, ukrywając się za korpusem kabiny. Dwaj stojący na dole funkcjonariusze zamierają na mój widok. Są młodzi, znacznie młodsi ode mnie. Winda zatrzymuje się i nagle zapada cisza.

– Uważaj, gdzie idziesz – mówi kobieta.

– Rozciągnij taśmę – mówi on i wyciąga do niej rękę, w której trzyma biało-niebieską plastikową taśmę. Kobieta patrzy na niego.

– Rozciągnij ją, a ja się zajmę nim.

Zdjęła policyjną czapkę, trzyma ją w ręku. Włosy ma ściągnięte w koński ogon, co sprawia, że jej twarz wygląda na bardziej podłużną, niż jest. Mężczyzna ma kanciastą szczękę i sympatyczne oczy, ale mam wrażenie, że oboje są przerażeni, bez przerwy zerkają na zegarki. Na ramionach mają pojedyncze złote korony, żadnych kresek. Sierżanci.

Mężczyzna idzie w stronę schodów, z taśmą w ręce. Próbuję się uśmiechnąć.

– Coś się tu stało – mówi policjantka. – Lepiej będzie, jeśli zostanie pan w domu.

– Nigdzie nie wychodzę.

– Więc co pan tu robi?

Wyglądam przez okno na klatce schodowej. Jest duże, widać przez nie dom po drugiej stronie ulicy. Nadal obmywany niebieskim światłem.

– Obudziłem się.

– Światło pana obudziło?

Kiwam głową i zastanawiam się, co ona sobie myśli. Wygląda na zdziwioną. Dochodzi mnie ostry zapach i dopiero wtedy uświadamiam sobie, jaka jest blada i że ma czerwone oczy. Przed chwilą wymiotowała.

Przekrzywia głowę, lekko, niemal niezauważalnie, i marszczy brwi.

– Czy my się gdzieś nie spotkaliśmy?

– Nie sądzę.

– Na pewno?

– Jestem policjantem – mówię ostrożnie. – Ale nie, nie sądzę, żebyśmy się spotkali.

Patrzy na mnie dłuższą chwilę, potem sięga do kieszeni na piersi, wyjmuje notes i zaczyna przerzucać kartki, bierze długopis, coś zapisuje. Za moimi plecami jej kolega trochę niezdarnie rozciąga taśmę. Irytuje mnie. Patrzę na drzwi za plecami policjantki. Żadnych śladów włamania.

– Nie powiedziano mi, że mieszka tu funkcjonariusz. Jak pan się nazywa?

– Leo – mówię. – Leo Junker. Co tu się stało?

– W jakim wydziale pan pracuje? – ciągnie tonem, który świadczy o tym, że bynajmniej nie jest przekonana, że mówię prawdę.

– IU1.

– IU?

– Tak, dochodzenia wewnętrzne.

– Wiem, co ten skrót oznacza. Mogę zobaczyć pańską legitymację?

– Jest w kieszeni kurtki, na górze, w mieszkaniu – mówię. Widzę, że patrzy gdzieś ponad moim ramieniem, najwyraźniej próbuje nawiązać kontakt wzrokowy z kolegą.

– Wiecie, kim ona jest? – pytam. – Mam na myśli ofiarę. Ciało.

– Ja… – zaczyna policjantka niepewnie. – Więc wie pan, co się stało?

Nie jestem dobrym obserwatorem, ale zauważyłem, że mężczyźni rzadko odwiedzają schronisko. Wolą inne miejsca. Kobiety mają mniejszy wybór. Większość takich miejsc nie przyjmuje ludzi uzależnionych ani prostytutek. Kobieta może być uzależniona i może być prostytutką, ale nie może ćpać i sprzedawać swojego ciała. Problem polega na tym, że większość z nich robi jedno i drugie. Chapmansgården przyjmuje wszystkich, więc przychodzi tu wiele kobiet. Jest tylko jeden warunek: nie można mieć przy sobie broni. To dobrze.

Więc prawdopodobnie chodzi o kobietę, a zamieszanie wskazuje na to, że nie żyje.

– Mogę… – pytam i robię krok w stronę policjantki.

– Czekamy na technika – słyszę głos jej kolegi gdzieś za sobą.

– Martina jest w środku?

– Kto? – pyta zmieszana i sprawdza coś w notesie.

– Prowadzi to schronisko – mówię. – Przyjaźnimy się.

Policjantka patrzy na mnie nieprzekonana.

– Chciał pan powiedzieć Matilda?

– Tak, właśnie.

Zdejmuję buty, biorę je do ręki, mijam ją i wchodzę do środka.

– Halo! – woła za mną i łapie mnie za rękę. – Pan zostanie tutaj.

– Chcę tylko sprawdzić, jak się czuje moja znajoma.

– Nawet pan nie wie, jak ma na imię.

– Wiem, jak należy się zachować na miejscu zbrodni. Chcę tylko sprawdzić, czy z Matildą wszystko w porządku.

– To nie ma znaczenia. Nie wolno panu tam wejść.

– Dwie minuty.

Przygląda mi się dłuższą chwilę, potem puszcza moją rękę i znów spogląda na zegarek. Ktoś puka do bramy, mocno, stanowczo. Policjantka szuka kolegi, który poszedł na górę i zniknął.

– Proszę tu zaczekać – zwraca się do mnie.

A ja kiwam głową i się uśmiecham.

Chapmansgården spowija upiorna cisza. Sufit wisi mi tuż nad głową, parkiet na podłodze jest brzydki i popękany. Mieszkanie, w którym się mieści schronisko, składa się z dużego holu, kuchni z jadalnią, łazienki z kabiną prysznicową, gabinetu i jeszcze jednego pokoju w głębi. Zakładam, że to sypialnia. Unoszący się w powietrzu zapach przypomina zapach w garderobie starca. Na podłodze tuż przy drzwiach stoi kosz, obok ktoś położył kartkę z odręcznym napisem: „CIEPŁE UBRANIA”. Spod swetra wystają rękawiczki, biorę je do ręki.

Po prawej stronie dużego holu jest kuchnia, starannie wysprzątana, czysta. Kwadratowy drewniany stół, kilka krzeseł. Przy stole siedzi Matilda. Wygląda jak stary ptak. Ostry profil, przyprószone srebrzystą siwizną kręcone włosy. Naprzeciwko siedzi mężczyzna w policyjnym mundurze. Matilda jest skupiona, odpowiada na pytania cicho, spokojnie. Kiedy ich mijam, podnoszą wzrok. Kiwam jej głową.

– Jesteś z wydziału zabójstw? – pyta funkcjonariusz.

– Tak.

Zerka na rękawice na moich dłoniach, spuszczam oczy. Na podłodze widać wyraźne ślady butów, chyba sportowych. Przykładam stopę do śladu, widzę, że ktoś, kto tu przed chwilą był, ma ten sam rozmiar buta co ja.

– Gdzie pozostałe kobiety?

– Była tu sama – mówi Matilda.

– Znasz ją?

– Latem przychodziła kilka razy. Chyba ma na imię Rebecca.

– Pisane przez ck?

– Nie wiem, ale chyba przez podwójne c.

– A nazwisko?

Matilda kręci głową.

– Mówiłam już, że nawet nie wiem, jak się pisze jej imię.

Przechodzę przez hol i idę dalej, do sypialni. Jasne ściany, na których wiszą obrazy. Uchylone okno pozwala chłodnej sierpniowej nocy wtargnąć do środka. Osiem łóżek ustawionych pod dłuższymi ścianami. Narzuty są różne: jedne w kwiatki, jak ściany w mieszkaniach z lat siedemdziesiątych, inne jednokolorowe, w mocnych kolorach: niebieskie, zielone albo pomarańczowe, jeszcze inne we wzorki, nic niemówiące i niezbyt ładne. Każde łóżko oznaczono cyfrą, niechlujnie wypisaną na drewnie. W głębi pokoju, na łóżku numer siedem, leży ciało, plecami do mnie. Wyblakłe dżinsy i robiony na drutach sweter. Widać też ciemne potargane włosy. Stawiam buty na jednym z łóżek i wkładam rękawice.

Ludzie strzelają do siebie, dźgają nożami, biją, kawałkują ciała, topią je, duszą ofiary, przejeżdżają je samochodem. Czasem cięcie jest dyskretne, niemal chirurgiczne, czasem szarpana rana przywodzi na myśl sceny ze średniowiecza. Tym razem życie skończyło się nagle, niemal niezauważalnie.

Gdyby nie mały brunatnoczerwony wykwit na skroni, można by pomyśleć, że śpi. Jest młoda. Może mieć dwadzieścia, może dwadzieścia pięć lat. Może trochę więcej, ciężkie życie odciska ślad na naszych twarzach. Nachylam się nad nią, żeby się lepiej przyjrzeć ranie po pocisku. Jest trochę większa od łebka pinezki. Na czole widać krople krwi i czarny pył, od broni. Ktoś stał za jej plecami, z pistoletem małego kalibru w ręce.

Przyglądam się jej kieszeniom. Są puste. Ubranie wygląda na nienaruszone, spod wełnianego swetra wystaje kawałek bawełnianej koszulki, ale nic nie wskazuje na to, żeby ktoś ją przeszukiwał, dotykał, czegoś szukał. Ostrożnie kładę ręce na jej ciele, macam bok, ramiona, plecy, w nadziei, że znajdę coś, czego nie powinno tam być. Podwijam rękaw robionego na drutach swetra i w zgięciu ręki widzę ślady po wkłuciach. Są czyste, na ogół ślady po igle nie są takie porządne. Jakby się bardzo starała.

Słyszę za sobą kroki Matildy. Zatrzymuje się na progu, jakby się bała wejść.

– Okno – mówię. – Zawsze jest otwarte?

– Nie. Zwykle je zamykamy. Kiedy tu przyszłam, było zamknięte.

– Dilowała?

– Przypuszczam, że tak. Zjawiła się tu jakąś godzinę temu, powiedziała, że potrzebuje miejsca do spania. Zwykle kobiety przychodzą trochę później.

– Miała coś ze sobą? Jakieś ubrania, torbę?

– Nic poza tym, co na sobie.

– To jej własne ubranie?

– Tak sądzę. – Matilda pociąga nosem. – Na pewno nie dostała tych rzeczy od nas.

– Miała na nogach buty?

– Stoją przy łóżku.

Czarne conversy z białymi sznurówkami, zdecydowanie za grubymi. Wymieniła je. Podeszwy są popękane, nierówne. Przechowywała w nich kapsułki. Biorę do ręki jeden but i przyglądam się uważnie podeszwie. Ciemnoszara, niczym się nie wyróżnia. Ostrożnie odstawiam but. Wyjmuję komórkę i wycelowuję w jej twarz, robię zdjęcie. Przez krótką chwilę jej skóra w fioletowym świetle aparatu staje się boleśnie biała.

– W jakim była nastroju, kiedy się zjawiła wieczorem?

– Była naćpana i zmęczona, jak wszyscy, którzy tu przychodzą. Stwierdziła, że ma za sobą kiepski dzień i marzy o tym, żeby się wyspać.

– Gdzie byłaś, kiedy to się stało? – pytam.

– Zmywałam naczynia, stałam plecami do drzwi, więc nic nie słyszałam ani nie widziałam. Zwykle o tej porze jestem w kuchni i zmywam, tylko wtedy mam na to czas.

– Jak odkryłaś, że nie żyje?

– Poszłam sprawdzić, czy zasnęła. Kiedy podeszłam, żeby zamknąć okno, zobaczyłam, że…

Nie dokończyła zdania.

Omijam ciało łukiem, podchodzę do okna. Jest dość wysoko, sporo nad chodnikiem. Znów spoglądam na ciało. W świetle ulicznej latarni widzę, że w jej dłoni coś błyszczy, jakby cienki łańcuszek.

– Ma coś w ręce – mówię.

Z holu dochodzi znajomy głos. Ostatni raz rzucam okiem na ciało, biorę buty i razem z Matildą wychodzę z sypialni. W holu spotykamy Gabriela Bircka. Dawno go nie widziałem, ale niewiele się zmienił. Jak zawsze opalony, ciemne włosy ma krótko ostrzyżone. Patrząc na nie, człowiek ma ochotę natychmiast zmienić szampon. Ma na sobie dyskretny ciemny garnitur, jakby przed chwilą wyszedł z przyjęcia.

– Leo – mówi zdziwiony. – Co ty tu, do licha, robisz?

– Ja… obudziłem się.

– Nie zostałeś wykluczony?

– Zawieszony.

– Odznaka, Leo – cedzi przez zęby, zaciskając usta tak, że zostaje tylko wąska kreska. – Jeśli nie masz odznaki, musisz stąd wyjść.

– Mam ją w portfelu, który jest w moim mieszkaniu.

– Idź po nią.

– Właśnie zbierałem się do wyjścia – mówię i sięgam po buty.

Birck posyła mi nieme szare spojrzenie, a ja odkładam rękawiczki, idę do drzwi i wychodzę na klatkę. Mijam funkcjonariuszkę, patrzy na mnie zdziwiona.

– Jak on się tu dostał, do diabła? – dochodzi gdzieś z tyłu.

Zamiast wrócić do mieszkania, schodzę pół piętra niżej, mijam windę i wychodzę na ciemne podwórko. Dopiero tam, czując pod stopami zimną ziemię, uświadamiam sobie, że nadal trzymam w ręku buty. Wkładam je i zapalam papierosa. Wysokie ściany domów tworzą wokół mnie ramę dla nieba. Stoję chwilę i na przemian palę i obgryzam paznokieć kciuka. Przechodzę przez dziedziniec, otwieram drzwi i wracam na klatkę, ale nie na tę, z której wyszedłem. Ta jest mniejsza, starsza i jest na niej cieplej. Idę do drzwi i wychodzę na Pontonjärgatan.

Żyjemy w czasach, kiedy ludzie nie czują się bezpiecznie wśród obcych. Gdzieś w pobliżu słychać ciężki puls muzyki klubowej. Przede mną rozpościera się park, milczący i pełen cieni, gdzieś w oddali słychać pisk hamulców, a potem milknące obroty silnika. Na skrzyżowaniu ktoś się kłóci, kobieta i mężczyzna. Kiedy ruszam przed siebie, widzę kątem oka, jak któreś z nich podnosi rękę i zamierza się na drugie. Myślę o tym, że się krzywdzą, myślę o martwej kobiecie na łóżku numer siedem i o niewielkim przedmiocie w jej dłoni, myślę o słowach wypisanych na ścianie tunelu. Ktoś uznał, że Szwecja ma umrzeć. Dochodzę do wniosku, że ktokolwiek to napisał, może mieć rację.

Skręcam w Chapmansgatan i zapalam kolejnego papierosa. Muszę czymś zająć ręce. Milczące niebieskie światło dotyka ścian i znika, i tak raz za razem. Przed budynkiem jest teraz więcej policjantów, wygradzają część ulicy, organizują objazd, proszą ludzi, żeby przeszli na drugą stronę. Machają rękami, gwałtownie, są zdenerwowani. Mocne białe światło dużych reflektorów rozświetla asfalt. Z jednego z wozów technicy wynoszą duży namiot, na wypadek gdyby spadł deszcz.

Skrzydła otwartego okna w Chapmansgården uderzają na wietrze o ściany. W głębi migają głowy: Gabriela Bircka, technika i Matildy. Spoglądam na trotuar pod oknem. Chętnie bym mu się przyjrzał dokładniej, ale w tym zamieszaniu nie jest to możliwe.

Zerkam na komórkę. Pół godziny temu rozpoczęła się nowa doba. Gdzieś z boku, z otwartego okna baru dochodzą głosy, gwar. Gra muzyka, ktoś śpiewa every time I see your face I get all choked up inside. Gaszę papierosa i odwracam się plecami do Chapmansgatan (...)

***

Ostatnie dni lata. W sztokholmskim schronisku dla bezdomnych policja znajduje ciało zastrzelonej narkomanki. Światła radiowozów budzą mieszkającego w tej samej kamienicy zawieszonego w obowiązkach policjanta, Leo Junkera.

Junker nie może jednak trzymać się z dala od tej sprawy – okazuje się, że morderstwo powiązane jest z jego własną trudną młodością i tragicznym wydarzeniem sprzed lat, które na zawsze odmieniło jego życie. 

W ciemnych zaułkach miasta, opanowanych przez organizacje przestępcze, rozpoczyna się poszukiwanie zabójcy oraz prawdy o przeszłości Junkera…

Nagroda Szwedzkiej Akademii Kryminałów za najlepszy szwedzki kryminał 2013.

Cykl: Leo Junker (tom 1)